Trào ngược dạ dày (GERD – Gastroesophageal Reflux Disease) là tình trạng dịch tiêu hóa trong dạ dày (axit, pepsin, dịch mật) trào ngược lên thực quản, gây kích ứng và tổn thương niêm mạc thực quản, kèm theo nhiều triệu chứng khó chịu như ợ nóng, ợ chua, buồn nôn, ho kéo dài,...
1. Suy yếu cơ vòng thực quản dưới (LES - Lower Esophageal Sphincter)
- Cơ LES bình thường đóng kín sau khi thức ăn vào dạ dày, nếu cơ này yếu hoặc mở bất thường → dịch dạ dày trào ngược lên thực quản.
2. Tăng áp lực trong ổ bụng
- Do béo phì, mang thai, táo bón kéo dài, ăn quá no, mặc quần áo quá chật,... gây áp lực đè lên dạ dày.
3. Rối loạn chức năng tiêu hóa
- Dạ dày chậm rỗng hoặc co bóp kém hiệu quả khiến thức ăn ứ đọng lâu, dễ trào ngược.
4. Thói quen ăn uống không khoa học
- Ăn quá nhanh, quá no, nằm ngay sau khi ăn, ăn đồ chua, cay, chiên xào, uống rượu, cà phê, nước ngọt có ga, hút thuốc lá.
5. Căng thẳng, stress kéo dài
- Gây rối loạn thần kinh ruột và tăng tiết axit dạ dày, làm nặng thêm tình trạng trào ngược.
6. Một số bệnh lý nền
- Thoát vị hoành, viêm loét dạ dày, tá tràng, hoặc do tác dụng phụ của một số thuốc (thuốc giãn cơ, thuốc huyết áp, chống trầm cảm...).
- Ăn uống điều độ:
- Chia nhỏ bữa ăn, tránh ăn quá no.
- Tránh các thực phẩm kích thích trào ngược:
→ Cà phê, rượu, bia, đồ chiên rán, chocolate, bạc hà, nước ngọt có ga. - Hạn chế ăn chua, cay, thực phẩm có tính axit cao (cam, chanh, cà chua,...).
- Sau khi ăn:
- Không nằm ngay, nên ngồi hoặc đi lại nhẹ nhàng ít nhất 30 phút.
- Kê cao đầu giường khi ngủ 15–20 cm để giảm trào ngược ban đêm.
- Kiểm soát cân nặng, tránh căng thẳng, bỏ thuốc lá.
- Thuốc ức chế bơm proton (PPI):
→ Ức chế tiết axit mạnh nhất (omeprazole, esomeprazole, pantoprazole, rabeprazole...).
→ Uống trước ăn sáng 30 phút. - Thuốc kháng H2:
→ Giảm tiết axit dạ dày (ranitidine, famotidine). - Thuốc trung hòa axit:
→ Antacid (nhôm hydroxide, magnesi hydroxide...) dùng khi triệu chứng bùng phát. - Thuốc bảo vệ niêm mạc:
→ Sucralfate, misoprostol giúp bảo vệ niêm mạc thực quản. - Thuốc tăng nhu động ruột:
→ Domperidone, metoclopramide giúp dạ dày tiêu hóa nhanh hơn, giảm trào ngược.
Lưu ý: Thuốc nên được dùng theo chỉ định của bác sĩ, tránh lạm dụng kéo dài, nhất là nhóm PPI.
- Phẫu thuật thắt cơ vòng thực quản dưới (Nissen fundoplication) nếu:
- Bệnh kéo dài không đáp ứng thuốc.
- Biến chứng như viêm thực quản nặng, hẹp thực quản, Barrett thực quản.
- Viêm thực quản mãn tính
- Hẹp thực quản do sẹo hóa
- Loét thực quản, xuất huyết
- Barrett thực quản (tiền ung thư)
- Nguy cơ ung thư biểu mô tuyến thực quản