1. Định nghĩa
Trầm cảm (Depression) là một rối loạn tâm thần phổ biến, đặc trưng bởi tâm trạng buồn bã kéo dài, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, kèm theo các triệu chứng về thể chất và nhận thức. Nếu không được điều trị, trầm cảm có thể dẫn đến tự tử hoặc các bệnh lý khác.2. Nguyên Nhân
Trầm cảm do nhiều yếu tố tác động, bao gồm:- Di truyền: Nguy cơ cao hơn nếu gia đình có người mắc trầm cảm.
- Sinh học: Mất cân bằng chất dẫn truyền thần kinh (serotonin, dopamine, norepinephrine).
- Tâm lý - Xã hội:
- Căng thẳng kéo dài (ly hôn, thất nghiệp, mất người thân).
- Sang chấn tuổi thơ (bạo hành, lạm dụng).
- Bệnh lý: Tiểu đường, tim mạch, Parkinson, sau đột quỵ.
- Lối sống: Lạm dụng rượu/ma túy, thiếu ngủ, ít vận động.
3. Cơ Chế Bệnh Sinh
- Giả thuyết Monoamine: Thiếu hụt serotonin, norepinephrine.
- Rối loạn trục HPA (Hypothalamus-Pituitary-Adrenal): Tăng cortisol gây tổn thương não.
- Viêm mạn tính: Cytokine (IL-6, TNF-α) ảnh hưởng đến chức năng não.
- Teo vùng hippocampus: Giảm sản sinh tế bào thần kinh mới.
4. Triệu Chứng (Theo ICD-10 hoặc DSM-5)
- Tâm thần: Buồn bã, mất năng lượng, cảm giác tội lỗi.
- Thể chất: Mệt mỏi, rối loạn giấc ngủ, thay đổi cân nặng.
- Nguy hiểm: Ý nghĩ tự tử hoặc hành vi tự hủy hoại.
5. Điều Trị
- Thuốc:
- SSRI (Fluoxetine, Sertraline), SNRI (Venlafaxine).
- Thuốc ổn định khí sắc (nếu trầm cảm lưỡng cực).
- Tâm lý trị liệu:
- Liệu pháp nhận thức-hành vi (CBT).
- Liệu pháp gia đình hoặc nhóm.
- Thay đổi lối sống: Tập thể dục, thiền, dinh dưỡng giàu omega-3.
- Can thiệp khẩn cấp: Nếu có nguy cơ tự tử, cần nhập viện.
6. Số Liệu Tại Việt Nam (Năm Gần Nhất)
Theo Báo cáo của Bộ Y tế (2022-2023):- Khoảng 3-5 triệu người (3-5% dân số) mắc trầm cảm, trong đó:
- Tỷ lệ nữ giới cao gấp 2 lần nam giới.
- 30% ca tự tử có liên quan đến trầm cảm (WHO ước tính).
- Nhóm nguy cơ: Thanh thiếu niên (15-27 tuổi), người làm việc căng thẳng, người già cô đơn.
7. Phòng Ngừa
- Khám sức khỏe tâm thần định kỳ.
- Giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng.
- Hỗ trợ người thân khi có dấu hiệu cảnh báo.
Nguồn tham khảo: WHO, Bộ Y tế Việt Nam, Viện Sức khỏe Tâm thần Trung ương.
